Arcangelo Corelli
Arcangelo Corelli urodził się 17 lutego 1653 r. w romańskiej posiadłości ziemskiej w Fusignano. Pochodził ze znanej i zamożnej rodziny szlacheckiej. Pierwsze nauki muzyczne pobierał w pobliskiej Faenzie i w Lugo. Od 1666 r. rozpoczął naukę gry na skrzypcach w Bolonii u Giovanniego Benventiuniego oraz Luigiego Brugnolego. Wielu historyków muzyki dodaje jeszcze Giovanniego Battisty Bassaniego, lecz nie jest to możliwe z względu na to, że był młodszy od Corelliego. W 1670 r. Corelli został przyjęty do Akademii Arkadyjskiej, gdzie występował pod pseudonimem "il Bolognese" (pol."Bolończyk"). Corelli przebywał w Bolonii do 1671 r. po czym wyjechał do Francji[2], a następnie powrócił do ojczyzny - Rzymu. W papieskim mieście był skrzypkiem w kościołach. W 1679 r. Teatr Muzyczny wykonał operę Bernarda Pasquiniego Dov'e amore e pieta, gdzie Corelli występował w roli pierwszego skrzypka i kapelmistrza. Od 1680 r. brał udział w wykonaniach oratoriów przy kościele św. Marcelina. W pierwszych latach swego pobytu w Rzymie Corelli studiował pod kierownictwem Michaela Simonellego zasady kontrapunktu palestrinowskiego. Studia te miały duży wpływ na jego twórczość. W 1679 r. wysłał swą pierwszą kompozycję - Sonatę na skrzypce i lutnię księciu Faenzy - Franciszkowi I Ladarchiemu.
W 1681 r. ukazały się drukiem Sonaty triowe dedykowane królowej Szwecji Krystynie I Wazie - osiadłej już w tym czasie w Rzymie. Corelli brał udział w koncertach organizowanych w jej rezydencji. W rok później grał w kościele św. Ludwika, kierując tam zespołem dziesięciu skrzypków. W kościele tym działał do 1708 r. U jego boku zasiadał jako drugi skrzypek Matteo Fornari, wierny uczeń Corellego, a później jego następca, z którym najprawdopodobniej łączyła go więcej niż przyjaźń przez prawie 20 lat. Na tej właśnie podstawie spekuluje się, iż Corelli był osobą homoseksualną. W świetle współczesnych badań spekualacje te okazały się bezprzedmiotowe.W czasach Corelliego tego typu wiadomości były jednym z najbardziej rozchwytywanych tematów przez plotkarzy. Było to bardzo niewygodne dla Corelliego, dlatego ten wyjechał na pewien czas do Niemiec. Prawdopodobnie ponownie powrócił do Rzymu dopiero po ucichnięciu plotek na jego temat ok. 1716 r., a odwiedził wtedy takie miasta jak: Moguncja, Brema, Kolonia, Frankfurt nad Menem i Monachium.
Od 1684 r. Corelli przebywał jako skrzypek na dworze kard. Bernadetta Pamphiliego, któremu zadedykował wydane w 1685 r. II Sonaty triowe. Allamenda z III Sonatę tego zbioru wywołała polemikę z Giovannim Paolem Colonną, który zakwestionował wprowadzone przez kompozytora progresje współbrzmień kwintowych. W tym czasie obrażony na szkołę bolońską skrzypek zerwał czasowo z nią kontakty, a jej twórcy nie dzielili się z Corellim doświadczeniami. Stosunki owe uległy ochłodzeniu co wywołało utworzenie krótkotrwałego nurtu techniki gry na skrzypcach i komponowania do niej muzyki nazwany szkołą rzymską. Jednak zauważalny jest szybki powrót twórczości Corelliego do nauk Akademii Arkadyjskiej.
W 1687 r. podczas uroczystości przygotowanych przez królową Krystynę z okazji przybycia do Rzymu Ks. de Castelmain, wysłannika Jakuba II Stuarta, Corelli dyrygował stupięćdziesięcioosobową orkiestrą smyczkową. W lipcu tegoż roku kard. Phamphili mianował Corelliego swoim nauczycielem. Odtąd aż do 1690 r. Corelli mieszkał wraz z Matteem Fornarim w pałacu kardynała, gdzie w 1689 r. wykonano oratorium Giovanniego Lurenza Luliera, do którego skrzypek skomponował muzykę - introduzione i symfonie. Pod koniec tegoż roku zostały wydane równocześnie, w różnych częściach Włoch nowo skomponowane III Sonaty triowe z dedykacją dla Franciszka II d'Este - księcia Modeny.
W 1689 r. kard. Pietro Ottoboni powołał Corelliego na stanowisko pierwszego skrzypka w zespole instrumentalnym, grającym na koncertach w Pałacu Kancelaryjnym w związku z różnymi uroczystościami i na wieczornych koncertach poniedziałkowych. Kardynał Ottoboni wysoko cenił kunszt Corelliego i traktował go jak przyjaciela, otaczając opieką także rodzinę kompozytora. w 1690 r. skrzypek zamieszkał wraz z Fornarim w pałacu Ottoboniego, gdzie pozostał prawie do końca życia. W pałacu tym mieszkał także malarz Francesco Trevisani, autor jednego z portretów muzyka oraz rzeźbiarz Antonio Rossi, który również uwiecznił Corelliego w swych dziełach. W latach mecenatu kardynała Ottoboniego kompozytor zdobywał coraz większą sławę. W tym czasie całkowicie oddał się muzyce, z zamiłowaniem zbierał także obrazy. Z różnych stron Europy przybywali uczniowie, by podziwiać jego grę i brać u niego lekcje. Corelli doskonalił swe kompozycje, długo je cyzelował, zanim decydował się na ich wydanie. Chyba niewielu kompozytorom dane było zaznać tak spokojnych i pełnych glorii lat, jakim był ów okres w jego życiu ("epoka inkwizycji"). W 1694 r. kompozytor wydał IV już Sonaty triowe, dedykowane swemu mecenasowi.
Współcześni Corelliemu podkreślają jego perfekcję w grze skrzypcowej i jego surowe wymagania w stosunku do zespołu, którym kierował, oraz w stosunku do słuchaczy, od których żądał absolutnego skupienia. Przekazali oni obraz kompozytora jako człowieka wielce szlachetnego, uduchowionego i bardzo skromnego. W 1706 r. Corelli wraz z Pasquinim i Domeniciem Scarlattim zostali ponownie przyjęci do Filharmonii Arkadyjskiej, w której otrzymał imię "Arcangelo Erimanteo" (pol. "Archanioł Dźwięków"). W 1702 r. Corelli brał udział w wykonaniu opery Scarlattiego w Neapolu. Wtedy to musiał uznać, że został przewyższony przez skrzypka Petrilliego Marchitellego. Corelliego ceniono jako skrzypka, nie doceniano jednak jego zdolności kompozytorskich. Od 1706 r. publicznie grał coraz rzadziej. Prawdopodobnie było to przyczyną owego przewyższenia przez Marchitellego. Około trzech lat później popadł w skrajną melancholię i zrezygnował całkowicie z występów publicznych. Pod koniec 1712 r. przeprowadził się do Pałacu Ermini gdzie rezydował jego brat Giacinto. W rok później spisał testament, zapisując swoje instrumenty Fornariemu, a obrazy bratu i Ottoboniemu. Zmarł w nocy z 2 na 3 stycznia. Z woli Ottoboniego zwłoki Corelliego zostały złożone w kościele św. Marii Bolejącej (Panteon). Później wyryto płytę nagrobną i wykonano popiersie, które w 1810 r. przeniesiono na Kapitol. Co roku, w rocznicę śmierci Corelliego był wykonywany koncert na jego cześć. Corelli żył jeszcze długo w grze i dziełach swych uczniów.
Twórczość Corelliego przypada na okres późnego baroku w muzyce. Zachowane kompozycje przeznaczone są tylko na obsadę instrumentalną. To zdecydowane ograniczenie się do muzyki instrumentalnej, ze szczególnym umiłowaniem zespołu smyczkowego, a zwłaszcza skrzypiec, wyróżnia Corelliego na tle twórczości kompozytorów baroku. Jego działalność wirtuozowska, a przede wszystkim kompozytorska dała podstawy do dalszego rozwoju wiolinistyki.
W historii gry skrzypcowej Corelli zajmuje szczególne miejsce, z jednej strony kładzie kres śmiałych eksperymentów takich twórców jak Cornellio Farina czy Marco Uccellini, upraszczając i wygładzając grę skrzypcową, z drugiej zaś inicjuje nurt kantylenowy w wiolinistyce, w oparciu o tradycję kontrapunktu wokalnego. Corelli rzadko wykraczał poza trzecią pozycję, sporadycznie wymagał piątej. Więc pisał tak, by instrument brzmiał najlepiej. Wiele jego sonat triowych prawie w całości można wykonać niewykraczając poza pierwszą pozycję. Corelli bardzo rzadko używał struny g, a także dwudźwięków i trójdźwięków. Wymaga przede wszystkim gry legato, sciolto, rzadko staccato i to w postaci martellata. W grze samego Corelliego współcześni podziwiają wspaniałą kantylenę. Podobno kompozytor używał wydłużonego smyczka ze specjalną żabką do regulowania napięcia włosia. Jako dyrygent-skrzypek żądał od prowadzonego zespołu ogromnej dyscypliny: zawsze precyzyjnego ruchu smyczka w jednym kierunku.
W twórczości Corelliego ogromną rolę odgrywał kontrapunkt, którego obecność wyraziła się m. in. w występowaniu cz. fugowanych w sonatach triowych, w sonatach solowych oraz niektórych koncertach. Corelli wprowadzał bardzo często szybkie formy fugowane - przeważnie na 2. miejscu w cyklu kościelnym. Były one nierzadko regularnymi fugami, dość często o dwóch tematach lub stałych kontrapunktach. Kształtowanie linii melodycznej w tematach fugowanej części jest różne. Jednocześnie w cz. fugowanych miała zastosowanie technika concretto. Widoczne jest to zwłaszcza w Sonatach solowych, w których po regularnych ekspozycjach następowały figuracyjne epizody. Corelli wprowadzał w kolejnych głosach tematy lub temat i odpowiedź, przekształcał też dalsze fragmenty tematu w środkowych i końcowych partiach cz. danego utworu. Operował kontrapunktem także w cz. powolnych, w których partie dwóch skrzypków stale dopełniają się kontrapunktycznie, prowadząc jednocześnie oddzielne linie melodyczne. Imitacjami bywają przesycone również ostatnie cz. cyklu, będące nierzadko szeregiem ekspozycji z fugi. Technika polifonizująca pojawia się też w cyklu kameralnym, w różnych tańcach. Corelli pozostawił także kilka przykładów zastosowania kontrapunktu, świadczących o silnym sprzężeniu harmoniki z melodyką. Specyficzny charakter polifonii Corelliego wynika z jej harmonicznego traktowania w ramach systemu dur-moll. Już dla współczesnych twórczość kompozytora była wzorem traktowania harmoniki jako współczynnika formy, bowiem przebieg muzyczny tych utworów opiera się na przebiegu harmonicznym - na odchodzeniu i powracaniu do tonacji zasadniczej. kompozycje Corelliego należą do najwcześniejszych przykładów muzyki, w której jasno uchwytny jest plan harmoniczny, a poszczególne akordy i tonacje poszczególnych fragmentów mają wyraźnie określone funkcje, przy czym kontrapunktycznie prowadzonym głosem uzupełniają się harmonicznie. Kompozytor stworzył zatem podwaliny myślenia harmonicznego, które opanowało cały późny barok, rządziło muzyką klasycyzmu, a nawet jeszcze romantyzmu - podwaliny harmoniki funkcyjnej.
Twórczość Corelliego stanowi syntezę tradycji wokalnego kontrapunktu palestrinowskiego i włoskiej szkoły skrzypcowej, wiążąc się stylistycznie z osiągnięciami kompozytorów bolońskich. Owa synteza wyraziła się w pełnym wykorzystaniu możliwości technicznych i wyrazowych skrzypiec oraz w doskonałym zachowaniu proporcji między polifonią i homofonią. Twórczość Corelliego ma charakter rozwojowy. W sonatach triowych występuje współdziałanie polifonii i homofonii, przy czym w kolejnych sonatach najsilniej zaznacza się zasada kontrapunktu. Po sonatach triowych powstały sonaty solowe na skrzypce, w których kompozytor eksponuję kantylenę i wirtuozostwo. Ostatni etap stanowią koncerty, oparte na przeciwstawieniu zespołów, w których zastosowanie znalazły polifonia i homofonia z sonat triowych, swobodne konkrety solowych skrzypiec i najróżnorodniejsze sposoby współdziałania obu zespołów.
User-contributed text is available under the Creative Commons By-SA License and may also be available under the GNU FDL.
Utwory tego wykonawcy
Brak reklam w których wykorzystano utwory tego wykonacy.